Het Schoolleidersregister PO ontwikkelt en onderhoudt de kennisbasis voor schooldirecteuren in het primair onderwijs. De beroepsstandaard, de professionaliseringsthema's en de trends vormen gezamenlijk de kennisbasis. De kennisbasis wordt ontwikkeld door onderzoekers en schooldirecteuren samen. Deze animatie geeft een duidelijke uitleg over de kennisbasis en de rol van de schoolleiders.

Trends
Het Schoolleidersregister PO monitort de maatschappelijke en technologische ontwikkelingen die van invloed zijn op de school en daarmee op het beroep van schooldirecteur. De trends zijn:

Technologisering

De invloed van nieuwe technologie op het onderwijs is groot. Met name de doorgaande ontwikkeling van informatie- en communicatietechnologie (ICT) biedt kansen om de lesstof interactiever, veelzijdiger en boeiender aan te bieden en bovendien meer af te stemmen op persoonlijke mogelijkheden en voorkeuren van leerlingen. Toekomstgericht onderwijs maakt leerlingen digitaal vaardig en mediawijs. Het bereidt hen ook voor op het kunnen benutten van verdere innovatie na de schoolperiode. Die permanente inspanning om bij te blijven geldt overigens niet alleen voor leerlingen, maar net zo goed voor docenten. Ontwikkelingen als gepersonaliseerd leren vragen van hen bovendien een andere rol die niet altijd vanzelfsprekend is. In het anticiperen op technologie ligt een taak voor de schooldirecteur.

Toenemende verbondenheid en internationalisering

De wereld wordt kleiner. Voortschrijdende ICT maakt informatie vrijer toegankelijk en het leggen van contacten eenvoudiger. Samenwerking komt daardoor gemakkelijker tot stand en ideeën kunnen zich sneller verspreiden. De mogelijkheden om samen op te trekken met kinderopvang, zorg, sport, ouders en andere onderwijsinstellingen zijn toegenomen. Schoolbesturen voelen ook de noodzaak om dat te doen: omdat informatie overal is, is de school niet meer de enige plek waar leren en vorming plaatsvinden. Voor schooldirecteuren en bestuurders leidt de grotere verbondenheid tot meer nadruk op ondernemerschap, relatiemanagement en kennisuitwisseling. In de klas wordt het werken met een overvloed aan informatie belangrijker, maar bijvoorbeeld ook een goede beheersing van het Engels.

Diversiteit en tweedeling

De toenemende diversiteit in de samenleving is te merken in de klas. Schoolklassen zijn hooguit nog in leeftijd homogeen. Het aantal ‘traditionele’ huishoudens is afgenomen door scheidingen en samengestelde gezinnen. Ook instroom van nieuwe Nederlanders en passend onderwijs zorgen voor toenemende verschillen. Die diversiteit stelt schooldirecteuren en schoolbestuurders enerzijds voor uitdagingen. Hoe geef ik onderwijs op maat? En hoe zorg ik ervoor dat verschillen tussen ouders niet uitmonden in ongelijkheid in het onderwijs? Tegelijk is er steeds meer bewijs dat leerlingen in gemengde groepen meer van elkaar leren en dat voor onderwijsteams iets soortgelijks geldt. Diversiteit is daarmee ook een kracht en een kans om het leren te versterken.

Individualisering en informalisering

De traditionele samenleving met haar vaste structuren verdwijnt steeds verder uit beeld. Instituties en gezag – óók dat van de leraar – zijn niet langer vanzelfsprekend. Door het verdwijnen van houvast zijn mensen voor de waarden waarop ze zich baseren steeds meer op zichzelf aangewezen. Van hen wordt ook steeds meer zelfsturing verwacht. Daarin een weg te vinden vraagt persoonsvorming en burgerschap, met een open houding en wederzijds begrip als een gezamenlijke basis. Kenniscentra signaleren dat voor die vorming in toenemende mate naar scholen wordt gekeken. Openheid en begrip spelen eveneens een rol in de relatie met ouders, die zich naar scholen meer zijn gaan opstellen als een kritische consument.

De flexibele arbeidsmarkt

De arbeidsmarkt flexibiliseert. Tijdelijk en zelfstandig werk komen steeds vaker voor, maar ook de vaste baan wordt minder vast: banen ontstaan en verdwijnen steeds sneller en veranderen gaandeweg van karakter. Het is (mede) aan scholen om leerlingen – én hun personeel – voor te bereiden op de lerende economie, waarin werknemers zich blijven ontwikkelen. De veranderende arbeidsmarkt voor het onderwijs maakt dat scholen zich de vraag stellen hoe de personele wendbaarheid van hun eigen organisatie is te vergroten.

Vergrijzing en ontgroening

Dat het aantal leerlingen in veel regio’s is gedaald terwijl de gemiddelde leeftijd van leraren stijgt, is in het primair onderwijs niemand ontgaan. De grootste terugloop van het aantal leerlingen is op veel plekken achter de rug. Inmiddels is er sprake van een problematisch tekort aan leraren en schooldirecteuren. Strategisch personeelsbeleid en duurzame inzetbaarheid zijn hierdoor belangrijker dan ooit.

Participatie

In de participatiesamenleving neemt iedereen die dat kan verantwoordelijkheid voor zijn of haar eigen leven en omgeving, zonder hulp van de overheid. De overheid heeft minder te besteden en doet tegelijk een toenemend appèl op burgers en organisaties – óók scholen – om iedereen mee te laten doen. Passend onderwijs is te zien als een uiting van die trend. Een uitvloeisel zou op termijn ook kunnen zijn dat meer ruimte ontstaat voor scholen, ouders en leerlingen om het heft samen meer in handen te nemen. De vraag is dan hoe de expertise van ouders bij de school is te betrekken en hoe zij zich daarin tot elkaar verhouden.

Taakverbreding

Pestgedrag aanpakken, integratie, zorgtaken, achterstandenbeleid, verbindingen met sport en kinderopvang: scholen worden van alle kanten aangemoedigd om hun functie te verbreden. De landelijke en lokale politiek speelt daar een rol in, maar ook ouders verwachten vaker dat de school een ‘one-stop-shop’ is voor onderwijs, sport en cultuur. Kenniscentra constateren dat er grenzen zijn aan de opdracht van de school. Volgens hen wordt het steeds belangrijker om als school(bestuur) een scherpe visie op die opdracht te hebben en die te gebruiken om keuzes te maken.

Beleidsmatige aandacht voor professionalisering

Het kunnen anticiperen op voortdurende veranderende brengt een inherente noodzaak om te professionaliseren met zich mee. Veel schooldirecteuren, leraren en andere onderwijsprofessionals nemen zelf verantwoordelijkheid. Kenniscentra verwachten dat ook de politieke aandacht voor professionalisering van onderwijspersoneel onverminderd zal voortduren.